Boraks (Tinkal) nedir? nerelerde bulunur? ve hangi alanlarda kullanılır? Bu yazıda boraks minerali hakkında merak ettiğiniz tüm bilgilere ulaşabilirsiniz.
Boraks (Tinkal) Nedir? Nerelerde Bulunur?
Boraks ya da diğer adıyla tinkal, kimyasal formülü Na₂B₄O₇·10H₂O olan doğal bir bor mineralidir. Monoklinik kristal sistemine sahip olan boraks, camsı parlaklığa ve beyazdan mavimsiye değişen renklere sahip olabilir. Suda kolayca çözünebilen bu mineral, tinkalkonit formuna dönüşebilir. Bor bileşenleri arasında en yaygın ve endüstriyel olarak en çok kullanılan minerallerden biridir.
Boraks (Tinkal) Teknik Özellikleri
| Özellik | Değer |
|---|---|
| Kimyasal Formül | Na₂B₄O₇·10H₂O |
| Kristal Sistemi | Monoklinik |
| Kristal Biçimi | Kısa prizmatik, levhamsı |
| Sertlik (Mohs) | 2 – 2,5 |
| Özgül Ağırlık | 1,715 |
| Dilinim | {100} mükemmel |
| Renk ve Şeffaflık | Renksiz, beyaz, grimsi, yeşilimsi; şeffaf-yarı şeffaf |
| Parlaklık | Camsı, bazen toprağımsı |
| Çizgi Rengi | Beyaz |
| Ayırıcı Özellikleri | Suda çözünmesi, düşük yoğunluğu, tipik kristal şekli |
Boraks Nasıl Oluşur?
Boraks, kurak iklimlerdeki evaporitik ortamlarda oluşan bir mineraldir. Tuzlu göl sularının buharlaşması sonucu çökelir. Genellikle karbonatlar, sülfatlar ve halit gibi diğer evaporit mineralleriyle birlikte bulunur. Tortul havzalarda, özellikle su tablası yakınındaki borça zengin katmanlarda kristalleşir.
Boraks Nerelerde Bulunur?
Dünya boraks rezervlerinin büyük kısmı Türkiye’dedir. Başlıca üretim sahaları şunlardır:
- Eskişehir – Kırka
- Balıkesir – Bigadiç
- Kütahya – Emet
Uluslararası ölçekte boraks üretimi ayrıca ABD (Kaliforniya – Boron bölgesi), Arjantin, Şili ve Çin’de de yapılmaktadır. Türkiye, rezerv büyüklüğü ve üretim hacmiyle dünya lideridir.
Boraks Özellikleri Nelerdir?
- Kolayca suda çözünür ve tinkalkonit’e dönüşebilir.
- Düşük yoğunluklu ve camsı parlaklığa sahiptir.
- Yüksek sıcaklıklarda kararlı kalabilir.
- Kristal şekli genellikle prizmatik veya levhamsıdır.
- Yumuşak ve kırılgandır, Mohs sertliği 2 – 2.5’tir.
Boraks Hangi Alanlarda Kullanılır?
- Cam ve seramik endüstrisi: Borosilikat cam üretimi, yüksek ısıya dayanıklı camlar.
- Tarım sektörü: Borlu gübrelerin üretiminde.
- Deterjan ve temizlik ürünleri: Su yumuşatıcı ve dezenfektan katkı maddesi.
- Tekstil ve kâğıt sanayi: Alev geciktirici ve beyazlatıcı katkı.
- Kimya endüstrisi: Etibor-48 gibi türev ürünlerin üretimi.
- İlaç ve kozmetik: Antiseptik etkisinden faydalanılır.
Boraks Rezervleri ve Ekonomik Değeri
Türkiye, dünya boraks rezervlerinin yaklaşık %70’ine sahiptir. Eti Maden tarafından yürütülen Ar-Ge çalışmalarıyla boraksın pentahidrat (Etibor-48) ve dekahidrat formları yüksek katma değerli ürünlere dönüştürülmektedir. Boraks, başta cam, gübre ve deterjan sanayi olmak üzere birçok alanda stratejik bir hammaddedir.
Boraks Madenciliğinin Çevresel Etkileri
Boraks üretimi çoğunlukla açık ocak yöntemiyle yapılır. Çevresel etkileri şu şekildedir:
- Yüzey topografyasında değişim,
- Toz emisyonları ve yer altı su kaynaklarına etkiler,
- Atık ve sızıntı kontrolü ihtiyacı.
Çevresel sürdürülebilirlik ilkeleri doğrultusunda yapılan üretim, bu etkileri minimize eder.
Kolemanit Nedir? Nerelerde Bulunur?
MTA tarafından hazırlanan Boraks Nedir? sayfasına da göz atabilirsiniz.
